Warto sięgać po książki Zofii Kossak, pisarki chyba nieco zapomnianej, a pewnie i niedocenionej. Tak przynajmniej wydaje się z perspektywy dnia dzisiejszego. Bo też jej powieści są tak bardzo niedzisiejsze, tak bardzo w starym, tradycyjnym stylu, bez poszukiwania formalnego eksperymentu, który skupiłby na sobie uwagę i pozwolił zakryć treściowy banał. A książki Zofii Kossak banalne nie są. To pisarstwo, powiedziałbym, trochę sienkiewiczowskie, chociaż nie w szczegółach poetyki, a raczej w samej filozofii dzieła literackiego, które staje się autorską wariacją świata rzeczywistego, mimo że dawno już minionego. To ujęcie szerokie, panoramiczne, a także wieloaspektowe, z odrobiną dobrze pojętej dydaktyki, z wyraziście zakreślonym światem wartości.
Takim wyjątkowym przykładem powieściowej twórczości autorki jest „Przymierze”, niezwykle plastyczny pejzaż świata starotestamentowego, świata znaczonego wędrówką Abrahama i jego szczepu, świata wyznaczonego charakterystycznym półksiężycem zamykającym dzisiejszy Półwysep Arabski, od doliny Eufratu po dolinę Jordanu. A przestrzeń Zofia Kossak kreśli po mistrzowsku, z sienkiewiczowskim rozmachem, ale jakby dyskretniej. Pozwala zajrzeć do miast, począwszy od mezopotamskiego Ur, poprzez Harran, aż po Jerozolimę czy Sodomę. Daje odczuć klimat tych miast, wchodzimy bowiem do domów, odwiedzamy świątynię, przyglądamy się kupcom handlującym przy miejskich bramach. Wędrujemy wraz z bohaterami wzdłuż wielkich rzek, przez góry, pustynię, przemierzamy rozległe pastwiska, stanowiące podstawę bytu tych ludzi. Ale to nie wszystko. Poznajemy ludzi, zarówno tych znanych z Biblii, Abrahama, Melchizedecha, Izaaka, Lota, Ismaela, Sarę, bądź z kart historii, babilońskiego Hammurabiego czy też egipskiego faraona, jak i fikcyjnych, zaludniających kreowany świat. A świat to do złudzenia przypominający świat realny, pełen ludzkich namiętności, sprzecznych uczuć, konfliktów, ale i przyjaźni, miłości, świat wypełniony codziennymi zajęciami, ale i wielkimi wydarzeniami, które zmieniały bieg historii. Tak więc narracja powieści staje się niezwykle gęsta, a iluzja przebywania w świecie przedstawionym – potężna.
Ale najważniejszy w tym dziele jest oczywiście Bóg. To On porywa Abrama, oddającego wcześniej hołd pogańskim bóstwom, On każe mu poprowadzić swoje plemię w długą wędrówkę zakończoną w ziemi Kanaan, to wreszcie On zawiera z Abramem przymierze, czyni liczne cuda i sprawia, że Abram staje się Abrahamem. Powieść jest bowiem prześlicznym wypełnieniem historii biblijnej. Autorka, nie zmieniając niczego z biblijnego przekazu, dookreśla puste miejsca mocą swej wyobraźni, ale i wielkiej wiedzy. A czyni to w sposób niezwykły, mimo że sztuką trudną jest przełożenie języka Biblii na język powieściowy. Oto na przykład z jaką subtelnością opisuje Boską ingerencję podczas słynnego ofiarowania Izaaka:
Izaak leżał bez ruchu, niby martwy. Ab-Raham posłyszał za sobą deptanie i szelest gałęzi. Baran, roczniak, uwikłał się w ciernie i na próżno usiłował wyjść z krzaka. Teraz ruchy Ab-Rahama stały się obce, kierowane inną niż jego wolą. Nasłuchiwał i czynił to, co mu kazano, nieświadomy sensu swych czynów. Zdjął ostrożnie dziecko z ołtarza jak z krzyża, postawił na ziemi. Chłopiec usiadł ciężko nie mając sił ustać na nogach. Wpatrywał się nadal w ojca spojrzeniem wymowniejszym od krzyku. Tymi samymi ruchami lunatyka Ab-Raham chwycił zwierzę, związał szybko, położył na ołtarzu, zabił barana sprawnie jednym cięciem noża i zanurzył przygotowaną pochodnię w kociołku z żarem. Gdy ogień objął polana, upadł na ziemię i łkał, i szlochał, i wielbił Boga. Tu, na górze wysokiej wyznawał Jego potęgę, Jego moc i miłosierdzie…
W ten właśnie sposób siłą słowa, siłą wyobraźni, a przede wszystkim siłą niezwykłej mądrości przyciągają do siebie książki Zofii Kossak. I w nich ukryte jest piękno, którego w literaturze należy szukać. Piękno mające swe źródło w Bogu, bo innego piękna nie ma.
